حمل و نقل چند وجهی یا چند منظوره چیست؟
بسیاری از کارشناسان معتقدند که شریان حیاتی تجارت، حمل و نقل است؛ بنابراین بشر در طی زمان‌های مختلفی همواره سعی داشته که سریع‌ترین و ایمن‌ترین راه برای حمل و نقل کالا را پیدا کند تا بتواند به‌شکل موفق‌تر و موثرتری به تجارت بپردازد.
روند رو به رشد تجارت جهانی و همچنین نقش حیاتی حمل و نقل در شاخص‌های مختلفی همچون افزایش سرعت و کاهش هزینه‌های انتقال کالا باعث شد که حمل و نقل چند وجهی یا چند منظوره محبوبیت بیشتری در میان تجار به‌دست آورد. با این اوصاف اگر شما هم در زمینه تجارت فعالیتی دارید و می‌خواهید با حمل و نقل چند وجهی آشنا شوید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
آشنایی با حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی
افزایش جمعیت و همچنین پیشرفت‌های بشر در زمینه تکنولوژی به افزایش حجم تجارت‌های بین‌المللی منجر شده است. در حال حاضر اگر هزینه‌های بالای جابه‌جایی را در نظر نگیریم، دیگر مسافت‌های طولانی محدودیتی برای صادرات و واردات کالا ایجاد نمی‌کنند.
البته که بشر تنها به همین قانع نبوده و روش‌های نوین‌تری برای جابه‌جایی کالا و کاهش هزینه‌های آن پیدا کرده تا بتواند با هزینه‌های مقرون به‌صرفه‌تری از مسیرهای اقتصادی کالاهای مختلف را به سراسر دنیا انتقال دهد. یکی از این روش‌های اقتصادی بشر برای حمل و نقل کالا، روش حمل و نقل ترکیبی است.
در این روش برای انتقال کالا از دو نوع وسیله نقلیه استفاده می‌شود و در کل سعی می‌کند مسیر تجارت جهانی را برای سرمایه‌گذاران و بازرگانان دنیا هموار نماید.
حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی چه ویژگی‌هایی دارد؟
امروزه با افزایش تقاضا برای کالاهای مختلف و همچنین پیچیده‌تر شدن خدمات و کالاهای درخواستی در دنیا مواجه هستیم؛ از همین‌رو نیاز بشر به جریان‌های لجستیکی و کارآمد به‌منظور جابه‌جایی کالا و ارائه خدمات مختلف به مشتریان در دنیا به شکلی پایدار و اقتصادی کاملا احساس می‌شود.
همان طور که توضیح دادیم در حال حاضر بازرگانان برای عقد قراردادهای تجاری با شرکت‌های مختلف به‌دلیل شرایط جغرافیایی متفاوت با طرف قرارداد خود و همچنین حمل و نقل کالا در دنیا و ترانزیت از حمل و نقل ترکیبی یا چند وجهی استفاده می‌کنند.
این روش حمل و نقل چند منظوره ویژگی‌های زیادی داشته و همین ویژگی‌هاست که بازرگانان را برای استفاده از این روش ترغیب می‌کنند. در کل ویژگی‌های حمل و نقل چند وجهی شامل موارد زیر هستند:
- کاهش‌هزینه‌های گمرکی و حمل و نقل
- کالاهای وارداتی با قیمت پایین‌تری قابل دسترس هستند.
- امکان کنترل قاچاق و نظارت مستقیم روی کالاهای مختلف وجود دارد.
- مسیر طی شده محصول برای رسیدن به مشتری بهبود پیدا می‌کند.
- زمان تحویل به حداقل می‌رسد.
- فرآیند ارتباط بهینه‌تر خواهند شد.
- کیفیت خدمات بهبود پیدا می‌کند.
- خطرات مربوط به سرقت کالا و خطراتی همچون آسیب به کالا کاهش پیدا می‌کنند.
- در بازارهای بین‌المللی محصولات ملی توان رقابتی بیشتری خواهند داشت.
- ظرفیت بارگیری در این روش نسبت به روش حمل و نقل تک حالته افزایش پیدا می‌کند.
چرا باید از حمل و نقل چند وجهی استفاده کرد؟
در دنیای مدرن امروزی دیگر نمی‌توان بدون کمک فناوری‌های جدید و همچنین روش‌های نوین حمل و نقل به فعالیت‌های اقتصادی پرداخت و در بازارهای جهانی حضور پیدا کرد. صنعت سرمایه‌گذاری و بازرگانی از نظر گستره جغرافیایی، انواع خدمات مختلف، اندازه بازار، روش‌های حمل و نقل و همچنین تعداد فرستنده‌ها، یک زنجیره تامین وسیع به‌نظر می‌رسد.
در این زنجیره تامین برای پاسخگویی به میزان تقاضاهای موجود در بازار و همچنین تکمیل حمل و نقل کالاها و رساندن آن‌ها به مقصد مورد نظر، بار را به شکل جاده‌ای، ریلی یا هوایی منتقل می‌کنند. در کل حمل و نقل را می‌توان انتقال کالاهای مختلف و همچنین اشخاص از جایی به جای دیگر دانست.
ضمنا روند رو به رشد تجارت بین‌المللی، لزوم و ضرورت صادارات کالاها به نقاط مختلف دنیا، هزینه‌های مقرون به صرفه‌تر برای جابه‌جایی و همچنین سرعت انتقال محصولات موجب شده توجه نظام سرمایه‌داری به فرآیندهای حمل و نقل بیش از گذشته معطوف شود.
درحال حاضر به‌منظور تامین تمامی نیازهای حمل و نقل بشر می‌توان به حمل و نقل چند وجهی اشاره کرد. حمل و نقل چند وجهی ساختاری ترکیبی دارد و از ترکیب چندین روش حمل و نقل برای تامین نیازهای بشر استفاده می‌کند.
حمل و نقل چند وجهی چه مزایایی دارد؟
یکی از دلایلی که معمولا منجر به انتخاب روش حمل و نقل چند وجهی به جای دیگر روش‌های حمل و نقل می‌شود، امکان معامله با یک پیمانکار به جای معامله با چندین پیمانکار یا عامل است.
حمل و نقل چندوجهی برای بازرگانانی که همواره مجبورند مقدار زیادی بار جابه‌جا نمایند، می‌تواند بسیار مفید باشد. شرکت‌های تجاری علاقه زیادی به استفاده از این روش حمل و نقل دارند؛ چرا که در این روش به تلاش و زمان کمتری برای جابه‌جایی بار نیاز است.
در این روش حمل و نقل تمامی محصولات موجود در محموله تحت یک قرارداد واحد قرار گرفته و یک طرف خارجی آن‌ها را اداره می‌کند. علاوه بر این موضوع، صرفه‌جویی در وقت و هزینه دلایل دیگری هم برای انتخاب حمل و نقل چند منظوره از سوی شرکت‌های تجاری وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:
هماهنگی و ارتباط بهتر
ارتباط واضح بازرگانان با سازمان خدمات حمل و نقل در روش حمل و نقل ترکیبی یا چند وجهی موجب شده که زمان تحویل محصول کاهش پیدا کند. همچنین هماهنگی کارها بسیار ساده‌تر است و دیگر نیازی نیست که با چندین حامل مختلف سروکله زد؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در روش حمل و نقل ترکیبی کارها بسیار ساده و سریع پیش می‌روند و هماهنگی یا ارتباط با حامل‌ها بسیار ساده است.
صرفه‌جویی در وقت
در حمل و نقل چند وجهی یک شرکت حمل و نقل کل روند کار انتقال کالا از مسیرهای مختلف را برعهده دارد؛ از همین‌رو صاحبان کالا یا شرکت‌های تجاری برای انتقال و صادرات محصولات خود باید با یک شرکت ارتباط برقرار کنند و برای پیگیری محصولات خود با همان شرکت در ارتباط باشند. این مسئله منجر می‌شود که زمان کمتری صرف شود و بهره‌وری افزایش یابد.
کاهش نگرانی‌ها
مراحل حمل و نقل محصولات در این روش حمل و نقل از درب انبار آغاز می‌شود و با رسیدن به انبار مقصد پایان می‌یابد و این در حالی است که تنها یک شرکت حمل و نقل تمامی مراحل و فرآیندها را انجام می‌دهد. همه این مسائل باعث شده‌اند که ردیابی کالاها یا ارتباط راحت‌تر شود و با توجه به اینکه شرکت حمل و نقل مسئولیت پشتیبانی از بار را برعهده دارد، قطع به یقین مسئولیت‌ها و نگرانی‌های شما کاهش پیدا می‌کند.
کاهش هزینه‌های مربوط به حمل و نقل کالا
توسعه و گسترش سطح کیفی خدمات مربوط به حمل و نقل بر روی کاهش هزینه‌های مربوط به جابه‌جایی محصول و همچنین قیمت تمام شده آن‌ها تاثیرات زیادی می‌گذارد. از سوی دیگر کاهش هزینه‌ها منجر شده که درخواست‌کننده قیمت‌های رقابتی‌تری به‌دست آورد و این مسئله در نگاه اقتصادی به رشد و توسعه تجارت منجر می‌شود.
کاهش ریسک‌های موجود در فرآیند حمل و نقل
در روش چند وجهی شیوه‌های حمل و نقل به شکل بهینه‌ای با یکدیگر ترکیب می‌شوند و همین موضوع به افزایش ایمنی کالاها منجر می‌گردد. شرکت‌های حمل و نقل با حمل بار از درب انبار شما تا درب انبار مقصد، تضمین می کند که ردیابی محصولات و ارتباطات راحت‌تر باشد؛ بنابراین می‌توان گفت که شرکت حمل و نقل مسئولیت‌های بیشتری دارد.
سازگاری با محیط زیست
بهینه‌کردن فرآیند در روند حمل و نقل کالا و همچنین انتخاب بهترین مسیرها برای انواع کالاها تاثیر زیادی روی کاهش آسیب‌های زیست‌‌محیطی یا دی‌اکسید کربن می‌گذارند. به‌کمک استفاده از روش حمل و نقل چندوجهی می‌توان امیدوار بود که هر سال چیزی حدود هزار هکتار از جنگل‌های دنیا از نابودی نجات پیدا کنند.
معایب حمل و نقل چند وجهی
معایبی هم در این روش حمل و نقل به‌چشم می‌خورد اما این معایب کاملا با مزیت‌های روش حمل و نقل ترکیبی پوشش می‌یابند. به‌هرحال معایبی که در روش حمل و نقل چند وجهی دیده می‌شود، شامل موارد زیر هستند:
- عدم شفافیت و همچنین تفکیک مسئولیت‌ها و وظایف
- یک نظام حقوقی واحد برای پاسخگویی به خسارت‌های احتمالی وجود ندارد.
- تمامی کشورهای دنیا از زیرساخت‌های لازم برای استفاده از این روش برخوردار نیستند.
روش‌های حمل و نقل ترکیبی یا چند وجهی
اگر به مسیرهای انتقال محموله‌ها فکر کنید، متوجه خواهید شد که در برخی مواقع نمی‌توانید تنها از یک روش برای انتقال محموله‌های خود استفاده نمایید و بهتر است که برای این منظور چندین روش حمل و نقل را با یکدیگر ترکیب کنید. برای مثال باید از روش حمل و نقل هوایی یا روش‌های حمل و نقل زمینی که شامل روش‌های ریلی و جاده‌ای است در کنار یکدیگر بهره برد.
روش‌هایی که در حمل و نقل ترکیبی یا چند وجهی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌طورکلی شامل موارد زیر هستند:
Containerization یا همان کانتینری کردن بار
این روش شیوه‌ای است که برای تقسیم‌بندی واحدهای مختلف کالا صورت می‌گیرد و به‌کمک آن بار را برای حمل در جاده یا با ریل و کشتی و در کل حمل در کانال‌های آبی ساده‌تر می‌کنند.
سیستم کانتینری در گذشته هم وجود داشته و در قرن‌های گذشته بازرگانان همواره از طریق بنادر موجود در خلیج فارس کالاهایشان را به سواحل چین و هند، جزایر جنوب شرقی آسیا و سواحل شرقی آفریقا انتقال می‌دادند.
به‌منظور بازگشت کالا از این مناطق به ایران هم معمولا بازرگانان از خشکی بارها را به ساحل شرقی مدیترانه می‌رسانند و در کل از دو مسیر حمل و نقل انتقال بار استفاده می‌کردند. وسیله‌ای که بازرگانان در آن زمان برای انتقال محصولات و محموله‌ها مورد استفاده قرار می‌دادند، حمل و نقل دریایی به صورت کشتی‌های بادبانی در دریا و ارابه یا چارپایان در خشکی بود.
مسیر خشکی بازرگانان برای انتقال بارها در این روش، مسیر ابریشم نام داشت. بررسی‌های انجام شده روی شیوه‌های حمل و نقلی نشان داده که بشر در طول قرن‌های گذشته از این جاده برای انتقال کالاها و تامین مایحتاج خود استفاده کرده است. با توجه به همین مسئله می‌توان گفت که بشر از گذشته‌های دور تا کنون از روش حمل و نقل ترکیبی استفاده می‌کند، بدون آن که تعریف خاصی از این روش داشته باشد.
با این حال تعاریف مدون شده از روش‌های اجرایی حمل و نقل چند وجهی و همچنین ترکیب روش‌های مختلف اجرایی برای جابه‌جایی کالاهای مختلف در زمین، هوا و دریا نظام جدیدی به‌نام روش حمل و نقل چند وجهی را به‌وجود آورده‌اند.
تنوع کالاها، توسعه روابط تجاری بین‌المللی و همچنین تنوع کالاها در ایجاد این نظام حمل و نقل جدید تاثیر زیادی گذاشته‌اند. نظام حمل و نقل جدید نقش خود را از قرن بیستم در تجارت جهانی نشان داده‌اند. در سال ۱۹۳۰ برای اولین‌بار از کشتی‌های واگنی برای تجارت ساحلی آمریکای شمالی کمک گرفتند و امروزه ما شاهد نسل ششم کشتی‌های کانتینری تکامل یافته هستیم. در حال حاضر بیش از ۸۵ درصد از بار خطوط کشتیرانی به کمک کانتینرها حمل می‌گردد.
حمل و نقل جاده‌ای
در دهه‌های گذشته ما شاهد گسترش روش‌های مختلف حمل و نقل بین‌المللی بوده‌ایم. ضوابط تیرـ کارنه در این روش برای حمل کالاهایی که باید از مرزهای جاده‌ای عبور نمایند، تسهیلات گمرکی مختلفی را فراهم کرده است.
اتحاد جماهیر شوروی برای اولین بار تیرـ کارنه را مرسوم کرد، کشور مبدایی که قرار بود کانتینرهای حمل بار را به شوری اعزام کند، روی آن‌ها عنوان TIR مهر و موم می‌کرد. این کانتینرها با نشان TIR دیگر در گمرک مورد بازدید قرار نمی‌گرفتند و ماموران تنها بعد از اطمینان از مهر و موم نشان TIR اجازه ترخیص کالا ها از گمرک را صادر می‌کردند.
از تاریخ ۱/۲/۱۹۹۶ تنها کانتینرهایی که دارای مهر TIR هستند می‌توانند به حوزه اتحادیه اروپا وارد شوند؛ البته کانتینرهایی آمریکایی از این قضیه مستثنا هستند.
عملیات Piggy Back
در سرویس پیگی بک یا همان حمل کامیون به کمک راهآهن از روش‌های حمل جاده‌ای، ریلی و همچنین کشتی‌های Ro-Ro استفاده می‌کنند. سرویس پیگی بک یکی از روش‌های ترانسپورت چند وجهی است و در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا آن را مورد استفاده قرار می‌دهند.
بهترین نمونه از روش پیگی بک را شما می‌توانید در صنعت حمل و نقل آلمان و انگلیس مشاهده نمایید. کمپانی Kombiverkehr و همچنین صنعت حمل و نقل جاده‌ای و راهآهن آلمان عملیات Piggy Back را به بهترین نحو ممکن اجرا می‌کنند.
در این سیستم عملیاتی تریلرهای جاده‌ای به‌کمک کشتی‌هایی از بندر Harwich به بندر Hook هلند و همچنین از بندر Dover انگلیس به بندر Ostend واگن‌های حمل محموله را انتقال می‌دهند و از آن بنادر واگن‌های محموله روی ترن‌های صنعتی آلمان هنگام صادرات و واردات از آلمان سوار شده و به این کشور منتقل می‌شوند.
در نهایت تریلرها مسیرهایشان را به‌صورت زمینی و از طریق جاده به ترمینال‌ها و پارکینگ‌های مبدا دنبال می‌کنند.
تفاوت‌های میان حمل و نقل چند وجهی و بین وجهی
احتمالا شما در مورد حمل و نقل‌های بین وجهی هم چیزی شنیده باشید و در مورد این که روش حمل و نقل بین وجهی با روش چند وجهی چه تفاوت‌هایی دارد، کنجکاو شده‌اید.
در مورد تفاوت‌های این روش‌ها باید گفت که حمل و نقل ترکیبی یک قرارداد است که برای کل حمل و نقل اعمال می‌شود. در واقع روش حمل و نقل ترکیبی شرکت تمام مسئولیت‌های جابه‌جایی محموله در مراحل و حالت‌های مختلف را برعهده دارد.
این درحالی است که روش حمل و نقل بین وجهی به کمک چند شرکت، حمل و نقل را انجام می‌دهد. تمامی این شرکت‌ها از قراردادهای مختلفی پیروی می‌کنند. در واقع هر شرکت حمل‌کننده بار باید بارنامه جداگانه‌ای ارائه نماید و چندین قرارداد مختلف برای هر روش حمل و نقلی مانند حمل و نقل از طریق جاده، راهآهن، هوا یا اقیانوس وجود دارد.
از عمده تفاوت‌های این روش‌های حمل و نقل می‌توان به این مسئله اشاره کرد که در روش بین وجهی معمولا کانتینرهای حمل محموله بدون بررسی و باز شدن به وسیله حمل و نقل دیگری انتقال پیدا می‌کنند. در حالی که حمل و نقل ترکیبی زمانی که محموله در وسایل نقلیه مختلف جابه‌جا می‌شود، کانتینرها باز شده و محتویات آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
کلام پایانی
همان طور که دریافتید در حال حاضر به دلیل افزایش تقاضا بازارهای بین‌المللی برای تامین کالاها و خدمات مختلف از روش‌های حمل و نقل مختلفی استفاده می‌کنند. یکی از نوین‌ترین روش‌های حمل و نقل که امروزه بشر از آن استفاده می‌کند، روش حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی است.
این روش مزایای بسیاری دارد که از جمله آن ها می توان به واردات کالاهای ضروری همچون واردات تجهیزات پزشکی توسط این سیستم حمل و نقل اشاره کرد. همچنین ما سعی کردیم تمامی مزایا و ویژگی‌های آن را بررسی کنیم. با توجه به مواردی که در مورد حمل و نقل چند وجهی گفته شد شرکت باراد با ارائه بهترین خدمات حمل و نقل چند وجهی می تواند راه را برای تجار و بازرگانان هموار سازد.